Przejdź do treści

Józef Zeidler

Zeidler, Zeydler, Zaydler, Zejdler, Zaidler, Caydler, Józef, *ok. 1744, †4 IV 1806 Gostyń, polski kompozytor. Brak informacji na temat jego pochodzenia i wykształcenia muzycznego. Nieliczne dane biograficzne pochodzą z klasztoru oo. filipinów na Świętej Górze k. Gostynia, jednego z największych ówczesnych ośrodków muzycznych w Polsce. Zeidler przybył tu ok. 1775 jako już znany i ceniony kompozytor i pozostał do końca życia. Był członkiem klasztornej kapeli, kompozytorem i kopistą oraz domownikiem i stołownikiem klasztoru. Swój warsztat kompozytorski doskonalił prawdopodobnie przepisując i studiując utwory twórców polskich i obcych. Zbiory gostyńskie w owym czasie liczyły przeszło 900 utworów, m.in. J. Haydna, W.A. Mozarta, K. Stamica, I. Pleyela, L. Cherubiniego, K. von Dittersdorfa, w tym ok. 90 świeckich. Zmarł na zapalną gorączkę i został pochowany na przyklasztornym cmentarzu.

Zeidler uważany jest obecnie za jednego z najważniejszych polskich kompozytorów muzyki kościelnej przełomu XVIII i XIX w. Do niedawna zajmował w historii muzyce polskiej marginalne miejsce. Skatalogowane przez D. Idaszak i P. Podejkę zbiory bibliotek klasztornych ukazują w pełni jego spuściznę, liczącą blisko 40 wokalno-instrumentalnych utworów religijnych; rękopisy znajdują się w różnych ośrodkach w Polsce: Gostyniu, Poznaniu, Gnieźnie, Częstochowie.
Twórczość Zeidlera propaguje powstałe na pocz. XXI wieku Stowarzyszenie Miłośników Muzyki Świętogórskiej im. J. Zeidlera. Na dwusetną rocznicę śmierci kompozytora zorganizowało w Gostyniu Festiwal Muzyki Oratoryjnej „Musica Sacromontana”, z kontynuacją w latach następnych.

Kompozycje – 10 mszy: Missa ex F, Missa in D, Missa pastorycya in E. Missa Pastoralis, Missa SS Apostolarum Simonis et Judae D, Missa Pastoralis ex D, Missa in Es, Missa Pastoralis in G, Missa in A; 2 requiem – E-dur, Es-dur; nieszpory: Nespore D, Nespore de Beata in C, Vesperae ex F, Vesperae ex C, Nieszpory de Confessoribus in C; 12 litanii Litaniae ex D, Litaniae de BVM ex D, Litaniae Lauretanae ex C, Litania do św. Jana Nepomucena ex D, Litania do Matki Boskiej ex A, Litaniae de BVM d-moll, Litaniae de BVM D-dur, Litaniae Lauretanae ex F, Litaniae D do Najświętszej Panny na, Litaniae ex C, Litaniae de BVM ex C, Litaniae de BVM ex F; 2 ofertoria: Offertorium BVM „Omni die”, Offertorium Paschale in D; 2 pastorałki: Pastorella ex G „O puer parvule Domino”, Pastorella brevis ex C „Salve Fili pulcherrime”; Rorate coeli in D; Stabat Mater d-moll; hymny: 2 Veni Creator: D-dur, D-dur; O sacrum convivium; 2 Salve Regina: in A; Benedictus qui venit; pieśń Boże Abrahamów do tekstu z Pisma Świętego.

Literatura:
W. Zientarski Życie muzyczne Gniezna w XVIII w., w: „Dzieje Gniezna”, Wwa 1965;
W. Zientarski Z dziejów katedralnej kapeli muzycznej w Gnieźnie, „Nasza Przeszłość” t. XXIV, Wwa 1966;
W. Zientarski J. Z., M 1967 nr 4; W. Zientarski Kapela Gostyńska. Wpływ Księży Filipinów na wielkopolską kulturę muzyczną, „Nasza Przeszłość”, t. XXXII, Wwa 1970;
W. Zientarski Muzycy gnieźnieńscy XVIII w., w: Gniezno. Studia i materiały historyczne, t. 2, Wwa 1987;
P. Podejko Katalog tematyczny rękopisów i druków muzycznych kapeli wokalno-instrumentalnej na Jasnej Górze, «Studia Claromontana» XII, Kr. 1992;
D. Idaszak Grodzisk Wielkopolski. Katalog tematyczny muzykaliów, Kr. 1993;
D. Idaszak Źródła muzyczne Gniezna. Katalog tematyczny. Słownik muzyków, Kr. 2001;
Muzyka u Księży Filipinów na Świętej Górze w Gostyniu, red. D. Idaszak, Gostyń 2004.

Tekst z Encyklopedii Muzycznej PWM (w druku)
C 2011 by Dorota Leszczyńska-Zając

Zeidler (Zaydler, Zeydler) Józef (ok. 1744-1806), kompozytor, muzyk. Dokładniej daty i miejsca urodzenia oraz pochodzenia nie udało się dotąd ustalić. Wykształcenie muzyczne zdobył najprawdopodobniej uprawiając muzykę u boku wybitniejszych mistrzów oraz przepisując utwory różnych kompozytorów. Ok.1775 przybył do Gostynia, gdzie został członkiem kapeli przy klasztorze Filipinów na Świętej Górze. Korzystał z mieszkania i utrzymania klasztornego. Zmarł 4 IV 1806 w Gostyniu w wieku 62 lat, pochowany został tamże na cmentarzu klasztornym.



Zostawił po sobie znaczną spuściznę kompozytorską, liczącą ponad 30 kompozycji, w tym 7 mszy (m.in. Msza Pastoralna z polskimi motywami kolędowymi), requiem, 5 nieszporów, 11 litanii, 6 motetów, pastorałki. Rękopisy jego utworów pochodzące z lat 1774-94 zachowały się w zbiorach klasztoru w Gostyniu, archiwum parafii farnych w Poznaniu i Grodzisku i katedry w Gnieźnie, a także w archiwum klasztoru jasnogórskiego w Częstochowie. Kompozycje Zeidlera, pisane głównie na zespoły wokalno-instrumentalne w stylu koncertującym, znane były i wykonywane często na przełomie XVIII i XIX wieku przez liczne kapele kościelne w Wielkopolsce. Nieszpory z 1787 (rękopis w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie ) nagrane zostały na płycie w 1966 roku.

W. Zientarski, J.Z., Muzyka, 1967 nr 4; D. Idaszak,
Komentarz do płyty ,,Muza” XL 0289.